Alle inzendingen van Jacob Cats

Het nieuwe jaar is hier; het aardrijk gaat ontsluiten, De botten puilen uit, de bomen zullen spruiten, Het kruid en welig gras zal kruipen wijd en breed, De bloemkens zullen staan elk op zijn best gekleed. De tijd, de nieuwe tijd zal nieuwe jeugd gaan brengen, Aan bergen, bos en dal, aan allerhande dingen: Al wat daar henen lag, begraven in het…

De netten van de spin, die in de vensters hangen, En kunnen maar alleen de kleine muggen vangen: De wespe met de bij, en al wat hoger zweeft, Maakt dat het broze rag op hen geen vat en heeft. Wat kan een moedig hart zijn goede weg beletten? Al wat de wereld spint en zijn maar boze netten. En acht, o waarde ziel! en acht geen losse waan, De…

Vrienden, het zijn nutte zaken Dat er aan het dorre strand Staat een hoog, een vurig baken, Dat gehele nachten brandt. Want als iemand komt gevaren Midden uit de woeste zee Midden uit de stoute baren, ’t Wijst het schip een goede ree. Dit is recht het eigen wezen Van een vroom en achtbaar man Die ten Hemel-waarts gerezen, Voor een baken…

Het minnen is een zeldzaam spel, Het brengt de mensen in gekwel, het is een los en loze vond', het is een wezen zonder grond. Al wat men aan de vrijers raadt dat dunkt de jonkers enkel kwaad, doch wat hun afgeraden werd daarhenen wil hun grillig hert. En wat men zo een linker biedt, dat wil hij toch zijn leven niet; en wat hem niet gebeuren…

De wijn is voor de mens en voor de rapste geesten, Maar water uit de beek ten dienste van de beesten, Al wat de wijngaard geeft dat is een schone vrucht, Om al wat droefheid smaakt te drijven op de vlucht. Wijn dient van goede reuk en goede smaak te wezen, Dan nog een klare glans die wordt er in geprezen, Ook dient hij niet verschraald, maar vers…

Indien je minnen wilt, en dat met korte zwieren, En stelt uw zinnen nooit op al te jonge dieren; Te licht, helaas, te licht, en dikmaal op een sprong, Wordt iemand daar gezeid: mijn dochter is te jong. Een rijper dient u best, daar vrij je veel geruster, Doch meest indien u lief nu krijgt een vlugge zuster: Groen fruit is wonder taai, ’t en wil…

Als de slakke komt gekropen, Hier en ginder, door het huis, ’t Is al met haar slijm bedropen, Niet een kamer blijft er kuis; Maar de middel is te vinden Om het vuil, het lelijk ding, Op te schorsen, in te binden, Dat het niet te ver en ging: Men behoeft maar zout te krijgen Dat men op zijn leden strooit, Straks zo zal het neder zijgen, Als…

Dank hebt, o wijngaard, oude stam, dat ik een reis zo verre kwam Dat ik mijn eigen wortel had, En zoog voortaan mijn eigen nat. Nu wil ik naar een ander dal, Waar ik mijn eigen wezen zal. De vrijheid is te grote goed, De vrijheid is te wonder zoet: Wat hangt hij aan een ander man, Die van zijn eigen leven kan?…

Het brandhout en de min zijn twee verscheiden taken; Maar op gelijke voet door ieder aan te raken. Want, of men naar het vuur of naar de minne spoedt, Er is een zekere kunst hoe dat men grijpen moet. Tast waar het ligt en gloeit gij zult het laten vallen, Tast waar het niet en brandt zo is het om te mallen. De liefde, zoete jeugd! is "…

Gij wenst een echte Wijf, gij wenst te mogen trouwen, Gij wenst (gelijk het schijnt) uw huis te mogen bouwen, Gij wenst en anders niet. Maar lieve, zeg een reis, Wie trouwt’er in de droom of in een dom gepeis? Het vrijen eist verzoek. Geen Echo zal der kwelen Dan als haar iemand vergt, en dat met luider kelen; Wel, tijd dan aan het werk; want…

Vrienden, het zijn nutte zaken Dat’er aan het dorre strand Staat een hoog, een vierig baken, Dat gehele nachten brandt. Want als iemand komt gevaren Midden uit de woeste zee Midden uit de stoute baren, ’t Wijst het schip een goede ree. Dit is recht het eigen wezen Van een vroom en achtbaar man Die ten Hemel-waarts gerezen, Voor een baken…

Daar is een vis van ouds bekend, Die blijft niet in zijn element; Want als een visser, of zijn maat, Op deze vis uit vissen gaat, Zo neemt hij nooit een listig net, Hij neemt geen loze fuiken met, Maar zet een fakkel op de snuit Van zijn bedriegelijke schuit, En komt zo vletten op de stroom. Daar krijgt de vis een minne-droom; Want als hij…

Als het visje leit gevangen Daar het nooit te voren lag, Straks zo krijgt’et groot verlangen, Om te wezen daar het plach; Maar een ander, afgedreven Van de Maas of van de Rijn, Komt ontrent de fuike zweven, En begeert’er in te zijn. Wie heeft vreemder ding gelezen? Nooit en is de mens gerust, Is’et niet een zeldzaam wezen? Niemand heeft’er…

Al wat in oude tijd van boter is geschreven, Daar ben ik niet gezind mijn zegel toe te geven; Niet ene van de hoop en heeft er ooit gekend, Wat boter deze kust door al de wereld zendt. Dit zuivel (naar ik zie) wordt dikmaals niet geprezen, Maar haar vermaarde lof is nu te hoog gerezen: De boter die althans in Holland wordt gemaakt, Is…

Zie, hoe de wereld gaat: waar twee gezellen vissen: Heeft dikmaal een het nut, en d’ander moet het missen: Een lacht er in de vuist, gans blijde met de vang, En d’ander schreit er om, en jammert uren lang; Daar is een zeker greep om dit en gint te raken, Niet ieder is bekwaam tot allerhande zaken; Wat dezen heeft verrijkt, heeft genen uitgeput…

Ik wil hier mijnen geest in vrijheid laten zweven, En laat, al die het lust, bij vorst of prinsen leven; Want die een hoge staat, of wichtig ambt bekleedt, Is nimmer buiten zorg, en zelden buiten leed. Ik neme deze plaats tot afkeer van de zorgen, Om daar bevrijd te zijn, om daar te zijn verborgen Voor streken van het hof, voor steken van de haat…

Wilt gij bemind en eerlijk leven? Dan wil ik u een regel geven. Vier dingen dient gij wel te weten: Geleden onrecht snel vergeten Ontvangen weldaad lang gedenken Geen mens door achterklap krenken En hebt gij lust uw leed te wreken Zo gaat en betert uw gebreken Want een die betert zijne staat Doet leed degene die hem haat.…

Als van twee gepaarde schelpen D’ene breekt, of wel verliest, Niemand zal u kunnen helpen — Hoe men zoekt, hoe nauw men kiest Aan een, die met effen randen Juist op d’ ander passen zou. D’oudste zijn de beste panden, Niets en gaat voor d’ eerste trouw; D’eerste trouw, die leert het minnen, D’eerste trouw is enkel vreugd, D’eerste trouw, die…

Al heeft de sim een gulden rok, Zo is 'et toch maar enkel jok; Want schoon zij met een grote pracht, Wordt deftig in het spel gebracht, En dat ze voor de eerste maal Komt prachtig treden op de zaal, Komt wonder moedig aan de dag: Zij is een aap, gelijk ze plach'; Want eer men nog de rolle sluit, Zo kijken hare grillen uit, Want zijde, goud…

De wijn is voor de mens en voor de rapste geesten, Maar water uit de beek ten dienste van de beesten, Al wat de wijngaard geeft dat is een schone vrucht, Om al wat droefheid smaakt te drijven op de vlucht. Wijn dient van goede reuk en goede smaak te wezen, Dan nog een klare glans die wordt er in geprezen, Ook dient hij niet verschraald, maar vers…

Zie doch eens: in deze poel Was te voren geen gewoel, Geen geruchte, geen geschil; Alle dingen waren stil, Al de vogels zonder nijd, Al de vogels zonder strijd; Maar een schreeuwer, metter vlucht, Hier gevallen uit de lucht, Maakte, door zijn hees geschal, Twist en oproer overal; Maakte dat het ganse rot Kwam gesprongen uit het kot, Kwam…

Het brandhout en de min zijn twee verscheiden taken; Maar op gelijke voet door ieder aan te raken. Want, of men naar het vuur of naar de minne spoedt, Er is een zekere kunst hoe dat men grijpen moet. Tast waar het ligt en gloeit gij zult het laten vallen, Tast waar het niet en brandt zo is het om te mallen. De liefde, zoete jeugd! is "…

 1. Houd dit voor d' eerste tafelwet, zit waar de waard u      nederzet.  2. Doch of ge staat of dat ge zit, maak dat gij God te voren bidt,      Opdat gij zegen krijgen meugt en zo geniet gij rechte vreugd.  3. Maar hoe het zij, toon blij gelaat en houd ook zoete tafelpraat.  4. En als gij naar de spijze tast, zo dient hierop te zijn gepast.…

Gelukkig is de mens, die als hij gaat te bed, Zijn rekening met God gedurig effen zet. Gelukkig is de mens, die, als het licht begint, In zijn verlichte geest een nieuwe wereld vindt.…

Wilt gij een hups, een rustig wijf? Neem eerst uit Nederland het lijf, Neem dan nog tot zo weerde pand Het aangezicht uit Engeland, En vorder nog, geloof je mij, Een tong uit Brabant dient er bij, En doe er toe een Hollands hert, Dat niet te licht verslingerd wert; Maar zo je wilt de hoogste prijs, Zo haal de billen van Parijs, Voeg dit bijeen…

Het is geen klein vermaak, te zitten met een boekje Omtrent een groene laan, of in een eenzaam hoekje, Te lezen enig werk, dat onze ziele sticht, Of God een offer doen, met enig zoet gedicht. Dit zou het leven zijn, dat ik me zou verkiezen, Ik wou mijn eigen zelfs met zo te doen verliezen; Ja wens alzo te zijn, tot aan mijn leste reis Om, eer…

Lestmaal kwam ik in een veld, Waar een ieder was gesteld Tot een uitgelaten vreugd Naar de wijze van de jeugd; Jonge lieden van het land Zongen, sprongen hand aan hand: Ieder maakte groot geschal, Ieder was er even mal. Doch van allen was er een Met een krom en krepel been, Met een plompe, stompe voet, Die had veren op de hoed, Die was…

Laatst ging ik in de hof, daar schreef ik op een linde, Ik sneed in een pompoen de naam van mijn beminde; Het schrift was eerstmaal teer*, men zag daar anders niet Als dat het groen gewas beschreidde mijn verdriet: Maar als* ik naderhand hier weder kwam getreden, Toen stond ’t uitgepuild* al wat ik had gesneden; Dies* riep ik…

Waar dat de Maagdom ligt, ging Els haar voedster* vragen, De min* dacht, zeg ik 't niet, zij mocht daar van gewagen Aan Ritsaart, dat's een boef, die zou 't haar doen bescheid. Dies sprak zij, neem dees doos, hierin de Maagdom leyt, (In 't dooske zat een vink.) De min was nauw vertogen, De doos was op-gedaan, de vogel uitgevlogen…

Wanneer het ijzer gloeit te midden in de kolen, Bevochten van de vlam, en in het vuur verholen, Dan buigt het als een was, maar raakt ’t in het nat, Straks* heeft 't wederom zijn harde aard gevat*. Hoe dwee* is ons de ziel, wanneer gewisse* slagen Ons treffen aan de geest, of in de leden plagen! Wij leven naar de tucht zo lang de roede slaat…